‘Blijf ontdekken: het leven is verrassend, bewonderenswaardig en mooi’

VEGHEL | Zuster Ludwina (87) stond tijdens de Nacht van de Noordkade centraal als ‘Ster op het Doek’. Een hele eer vond ze zelf. Ludwina is als enige zuster achtergebleven in Veghel. Ze woont in het Kloosterkwartier vlak bij het klooster. “Mijn medezusters wonen momenteel in Annahof in Wijbosch. Ik hou hier een oogje in het zeil”, glimlacht ze. Wij spraken Ludwina over het kloosterleven, haar onderwijscarrière, de toekomst van de Zusters Franciscanessen en de zin van het leven.

Zuster Ludwina Foolen wordt 87 jaar geleden geboren als Rien Foolen. In Son en Breugel groeit ze op samen met haar ouders, twee broers en acht zussen. Ze was voorbestemd om huisvrouw te worden. Het had dan ook weinig gescheeld of Ludwina was nooit in het klooster terecht gekomen. Ze had verkering, wilde trouwen en een gezin stichten met zes kinderen. Haar toekomst leek helemaal uitgestippeld tot Ludwina op 17-jarige leeftijd besloot om het klooster in te gaan. Ze legt uit waarom: “God vroeg mij heel direct om er helemaal voor Hem te zijn. Hij had me nodig voor Zijn werk. Ik moest het goede nieuws, dat Hij is komen brengen, doorgeven aan andere mensen. Op een hele ontspannen, blijde en aangename manier.” 

Zuster Ludwina werd geroepen door God.

Het moment dat God haar vroeg weet ze zich nog goed te herinneren. De zuster vervolgt: “Als je als vrouw het klooster ingaat ben je toch stapelgek? Ik was verliefd tot over mijn oren op Harry en wilde zes kinderen. Totdat ik werd geroepen door God tijdens een fietstocht van Mariahout naar Breugel. Het overkwam me gewoon. Ik heb Harry ingelicht en hij barstte in tranen uit. Toen hij tot zichzelf kwam sprak hij de volgende onvergetelijke woorden: ‘Het is alleen aan God aan wie ik jou kan afstaan, was het iemand anders dat had ik ervoor gevochten om je terug te krijgen’.”

Waar komt de naam Ludwina vandaan?
Zuster Ludwina is geboren als Catherina Foolen en ze werd van kleins af aan Rien genoemd. Toch kennen wij haar in Veghel als Zuster Ludwina. Hoe zit dat precies?
“Toen ik intrad koos ik voor de naam Ludwina. Ik hield enorm van schaatsen, maar als je het klooster ingaat mag je niks meenemen. Dus ik moest mijn schaatsen thuislaten. Ludwina was de patrones van de schaatsers. Daar komt de naam vandaan”, legt de Veghelse zuster uit.

Mannen
Eenmaal thuis vertelde ze haar ouders dat ze naar een klooster wilde. Ludwina: “In eerste instantie begrepen ze daar niets van. En terecht, want ik had nooit bij zusters op school gezeten. Het was een compleet vreemde wereld voor mij. Maar toch ging ze samen met haar ouders naar het klooster van de congregatie van de Zusters Franciscanessen in Veghel.” Ludwina drukte zelf op de bel. De deuren van het klooster aan de Deken van Miertstraat gingen open en de rest is geschiedenis. “Ik ben mijn ouders nog altijd dankbaar. Het was mijn keuze en ze hebben me niet tegengewerkt. Integendeel zelfs. Ze hebben me getoetst en wisten dat het goed zat. Het was een roeping.”
Zuster Ludwina is spontaan, enthousiast en gezellig. “In het begin werd ik daarvoor gewaarschuwd. Mannen zouden denken dat ik iets tekortkwam. Maar ik kwam helemaal niks tekort. Er zijn veel mannen geweest die me mee uit hebben gevraagd, maar daar moest ik niks van hebben. Ik heb ze allemaal de deur gewezen”, zegt Ludwina terwijl ze opstaat en met haar vinger naar de deur wijst.

Geen spijt
Ludwina heeft zeventig jaar later geen spijt van haar keuze om het klooster in te gaan. “Ik had wel een paar voorwaarden”, lacht ze. “Eigenlijk heb ik een deal gesloten met God. Ik vroeg Hem om ervoor te zorgen dat ik gezond zou blijven, zowel geestelijk als lichamelijk en dat ik in alle facetten van mijn leven tot mijn recht zou komen. Ik heb getracht om mijn hele leven puntgaaf te zijn. In harmonie.” Daarnaast wilde Ludwina één garantie: “God zou altijd op de eerste plek staan. Ik kan volmondig zeggen dat Hij zich aan Zijn woord heeft gehouden.” De Veghelse zuster heeft haar talenten kunnen ontwikkelen. Zo is ze onder andere een verdienstelijke schilder. Ludwina vervolgt: “Het kloosterleven is bijzonder omdat ik hier alles uit mijn leven heb gehaald. Dat was thuis nooit gelukt, want dan was ik huisvrouw geworden en had ik nooit gestudeerd. Ik kan meer dan een koe melken en voor kinderen zorgen. Dat heb ik hier bewezen. Van het zusterbestuur heb ik alle ruimte gekregen om mezelf te ontplooien. Daar ben ik ze eeuwig dankbaar voor. Ik heb, dankzij het klooster, alles uit het leven gehaald.”

Ludwina is een verdienstelijk kunstenares. Al deze werken zijn van haar hand.

In dat leven heeft Ludwina de regie altijd in eigen handen gehouden. “Ik heb nooit twijfel gekend. Ik wist heel zeker wat de bedoeling van mijn leven was: God helpen. Ik heb nooit in een tweestrijd geleefd en sta nog altijd achter alle keuzes die ik in het leven heb gemaakt. Het klopt gewoon”, voegt de Veghelse zuster toe.

Juffrouw
‘Ik heb je nodig voor mijn werk’ met die woorden overtuigde God zuster Ludwina om het klooster in te gaan. “Ik moest de blijde boodschap doorgeven. Het onderwijs paste het best bij mij en daar ben ik in verder gegaan.” Zuster Ludwina is maar liefst 35 jaar actief geweest in het onderwijs. Zo gaf ze ruim twintig jaar les in Veghel op Mariaschool en de Lambertusschool. Veel mensen kennen Ludwina nog als die lieve juffrouw van weleer. “Het kind stond bij mij centraal. Ik was geen juffrouw van rechtzitten en doen wat ik zeg. Ik wilde de mogelijkheden van het kind benutten. Het hele kind zien.”

Einde
De Zuster Franciscanessen hebben vanaf 1844 heel veel betekend voor de Veghelse gemeenschap. Momenteel wordt het Moederhuis, de plek waar de zusters jarenlang woonden, verbouwd. Ludwina is de enige zuster die in Veghel is achtergebleven. Haar medezusters wonen tijdens de verbouwing aan het Klooster tijdelijk in Wijbosch in Annahof. De zusters die in het Moederhuis in Veghel woonden komen over twee tot drie jaar terug naar Veghel. Hun voormalige woonplaats in Veghel maakt plaats voor onder andere een groot gezondheidscentrum. Het nieuwe complex van de zusters komt schuin achter het moederhuis te staan.
Ludwina is zich ervan bewust dat de laatste fase van de zusters Franciscanessen is aangebroken. “Het einde van ons ‘zijn in Veghel’ komt met rasse schreden dichterbij. We worden alsmaar ouder en op den duur (de gemiddelde leeftijd van de zusters is ongeveer 90 jaar – red.) zal de Nederlandse tak van de Zusters Franciscanessen ophouden te bestaan.” Ludwina hoopt dat het gedachtegoed van de zusters nooit verloren gaat. “Hier in Veghel houdt het op, maar in Indonesië, Filippijnen, Thailand, Japan en Kenia gaat ons werk onverminderd door. De congregatie gaat door, maar de Nederlandse tak houdt straks op te bestaan. Toch willen we onze principes doorgeven aan de maatschappij en dat gaat gebeuren in LeefGoed Veghel.”

Gedachtegoed
LeefGoed is een initiatief van elf organisaties vanuit zorg, welzijn, wonen, leren en de gemeente Meierijstad. Vanuit het gedachtegoed van de Zusters Franciscanessen maken zij met elkaar van het Kloosterkwartier in Veghel een plek voor iedereen: jong, oud, rijk, arm, met én zonder beperking. Op termijn komen er nog meer activiteiten op het gebied van ‘samen leren, werken en beleven’ en ‘samen zorgen en beleven’ bij.
Ludwina: “Wederkerigheid, sociale betrokkenheid en aandacht voor mensen die ondersteuning nodig hebben. In LeefGoed geven ze hier op een eigentijdse manier invulling aan. We bouwen met z’n allen aan een samenleving waarin iedereen kan meedoen. Zo gaat ons gedachtegoed niet verloren. Ik vind het geweldig dat wij dit nog mogen meemaken. Ons werk wordt voortgezet en dat is een fijn gevoel. Zo blij als ik was toen ik hier aankwam, zo blij ben ik nu dat het allemaal doorgaat.”

‘Liefdewerken’
De zusters van Franciscanessen hebben een belangrijke rol gespeeld bij de ontwikkeling van Veghel. Ze richtten scholen en ziekenhuizen op, hielpen zwervers en bedelaars bij het zoeken naar werk en ze verzorgden zieken en ouderen. De zusters hadden aandacht voor diegenen waar de maatschappij niet of nauwelijks naar omkeek.

Vijftien werken van barmhartigheid:
1.         Hongerigen te eten geven
2.         Dorstigen te drinken geven
3.         De zieken verzorgen
4.         Behoeftigen ondersteunen
5.         Vreemdelingen herbergen
6.         Gevangenen bezoeken
7.         Doden de laatste eer bewijzen
8.         Zorgdragen voor de schepping
9.         Waar nodig terechtwijzen
10.         Onderwijs geven
11.         Bidden voor levenden en doden
12.         Bedroefden troosten
13.         Goede raad geven
14.         Géén onrecht dulden
15.         Beledigingen kunnen vergeven

Ludwina moet lang nadenken over hoe we de zusters moeten herinneren. “Eigenlijk in de vijftien werken van barmhartigheid (zie kader). We hebben altijd geprobeerd daaraan te voldoen.”
De werken van barmhartigheid worden doorgaans ‘liefdewerken’ genoemd, omdat ze ingegeven zijn door de liefde. Ze zijn bijzonder gericht op de hulpbehoevendheid van de mens in nood.

Emotioneel
Volgens de Veghelse zuster is er door de jaren heen heel veel veranderd. “Materieel en praktisch dan, want inhoudelijk is er voor mij niks veranderd. Sommige zusters kunnen deze verbouwing niet aan. Ze worden er emotioneel van, maar dat geldt niet voor mij. Mijn roeping zit niet in stenen. Het doet mij niks. Daarom kan ik het ook goed allemaal vastleggen.” En dat is precies wat Zuster Ludwina bijna dagelijks doet. Ze legt uit: “Het zusterbestuur vroeg mij hier te blijven om het nodige toezicht te houden en om veel fotomateriaal te verzamelen voor een documentaire en voor het archief. Het is geen hobby, maar ik doe het graag.”

Ludwina over de sloop van het klooster: ‘Mijn roeping zit niet in stenen. Het doet mij niks.’

Ludwina wil graag nog een groot compliment uitdelen. “En wel aan ons zusterbestuur dat nooit over één nacht ijs is gegaan. Ze zijn verantwoordelijk voor uitstekend beleid.”

‘Blijf ontdekken’
De energie die Ludwina uitstraalt is bijna jaloersmakend. Al helemaal als je bedenkt dat ze 87 jaar is. Een geheim heeft ze niet, maar wat maakt voor haar het leven de moeite waard. “Blijf ontdekken. Iedere dag weer opnieuw ontdek ik nieuwe dingen. Het leven is verrassend, bewonderenswaardig en mooi.”
Ze laat een stilte vallen. “Ik heb mijn hele leven alles gegeven, aan de congregatie en aan Veghel. En daar heb ik ontzettend veel voor teruggekregen. Ik ben gelukkig”, besluit zuster Ludwina met een innemende glimlach.