Met struikelstenen worden Joodse Holocaust slachtoffers herdacht

VEGHEL | In Meierijstad komen een aantal ‘Stolpersteine’ te liggen. Met deze struikelstenen worden de Joodse Holocaust slachtoffers uit Meierijstad herdacht en thuisgebracht naar de plek waar zij het laatst gewoond hebben. Na lang wachten vanwege de coronapandemie en het daardoor noodgedwongen uitstel eind vorig jaar worden op 30 januari in Veghel eindelijk de eerste vier stenen gelegd.

De stenen voor Rosa Meijer-De Groot en haar broer Job (Joseph) de Groot worden bij hun toenmalige woonhuis aan de NCB-laan 6 gelegd.
Voor de neven Nico Wolf en Nico Nathan Wolf worden struikelstenen gelegd bij hun toenmalige woonhuis aan de Gasthuisstraat.
Voor een mooi en respectvol eerbetoon is Stichting Struikelstenen Meierijstad samen met de gemeente Meierijstad, familieleden van de families De Groot en Wolf, de huidige bewoners van de toenmalige woonhuizen, sponsoren, gulle gevers en vrijwilligers, gestart om de legging van deze vier struikelstenen in Veghel op 30 januari 2022 vorm te geven.

NCB-laan 6 - Foto: Jasmine de Vries.

Mogelijk hebben de coronamaatregelen gevolgen voor de uitvoerbaarheid van de bijeenkomst. Desondanks blijft Stichting Struikelstenen Meierijstad vol goede moed verder gaan met de uitwerking van het programma. De steenleggingen op 30 januari gaan sowieso door, desnoods met een beperkt aantal aanwezigen. Op nader te bepalen data zullen er in Meierijstad nog meer struikelstenen worden gelegd.

Joodse families in Veghel
In de achttiende eeuw hadden zich al enkele Joodse gezinnen in Veghel gevestigd, ondanks de beperkende maatregelen van de plaatselijke overheid. De meeste van deze Joden waren afkomstig uit het nabijgelegen dorp Nistelrode. In het tweede kwart van de negentiende eeuw werd in Veghel een Joodse gemeente opgericht door enkele Joden die uit Dinther afkomstig waren. Vanaf 1832 had de Joodse gemeente een eigen synagoge aan de Achterdijk, de huidige Deken van Miertstraat.
In 1866 werd het gebouw met behulp van een subsidie van de dorpsraad gerestaureerd. Ook in 1930 en 1938 is de synagoge gerenoveerd. In 1949 werd de synagoge omgebouwd tot woonhuis. De laatste restauratie van de voormalige synagoge werd in 2002 voltooid. Op de zijmuur is in januari 2003 een gedenkplaat aangebracht met een tekst uit Jesaja 56:5, ter herinnering aan de Jodenvervolging. Sinds 2010 heeft het pand een horecabestemming.

In Meierijstad komen een aantal ‘Stolpersteine’ te liggen.

In 1886, toen het ledental van de Joodse gemeenschap op zijn hoogste punt was, werd aan het Bolkenplein een openbare school gebouwd. Rond 1900 bestond de Joodse gemeenschap uit tachtig personen. Ze hadden een belangrijke plek in het dagelijks leven en handel, met name de kalverenhandel. In 1940 woonden er nog acht Joodse gezinnen in Veghel, in totaal 34 personen.

Strenge regels
De eerste maanden van de Duitse bezetting verliepen rustig voor de Veghelse Joden. Maar daarna volgden er allemaal strenge regels. Ze mochten bijvoorbeeld niet meer naar school, het theater of het zwembad. Hun rechten, bezittingen en vermogens werden ontnomen. Vanaf mei 1942 werden alle Joodse zaken gesloten en het dragen van een Davidster (Jodenster) verplicht.
Gedurende deze Duitse bezetting werd ongeveer de helft van de Joodse inwoners van Veghel gedeporteerd en vermoord. De overigen wisten naar het buitenland te ontkomen of konden onderduiken. De familie Wolf is tijdens de Duitse inval in 1940 al naar het buitenland gevlucht. De familie Andriesse is in 1943 ondergedoken.
Uiteindelijk kwamen zeventien in Veghel woonachtige Joden om het leven in de vernietigingskampen of elders. “Voor deze zeventien mensen willen wij de komende tijd struikelstenen leggen bij de huizen waar ze weggevoerd zijn. Van de overlevenden zouden enkel de families Andriesse en Wolf naar Veghel terugkeren. In 1947 werd de Veghelse Joodse gemeente Veghel opgeheven en bij die van Oss gevoegd”, vertelt René Hildesheim secretaris stichting Struikelstenen.

Oorsprong Stolpersteine
De Duitse kunstenaar Gunter Demnig bedacht en ontwierp de Stolpersteine in 1993. Hildesheim legt uit: “Hij noemde ze Stolpersteine (struikelstenen) omdat je erover struikelt met je hoofd en je hart en je moet je erover buigen om ze goed te kunnen lezen. Deze stenen zijn een herinnering aan de slachtoffers van het nationaalsocialisme in de Tweede Wereldoorlog: Joden, Sinti, Roma, homo’s, Jehova’s, politieke gevangenen, dienstweigeraars en gehandicapten. In 1997 legde Demnig de eerste stenen (illegaal nog) in Berlijn. In 2000 was de officiële start van het project Stolpersteine.”
In 2007 werd in Nederland in Borne de eerste Struikelsteen gelegd. Inmiddels liggen er verspreid over 25 landen in 251 gemeenten al meer dan 75.000 struikelstenen, waaronder 600 in Amsterdam, 274 in Eindhoven, 263 in Oss en 4 in Uden. Op het met messing afgedekte betonnen steentje van 10x10 centimeter staan vermeld: hier woonde (naam), geboortedatum, deportatie datum, plaats en datum van vermoedelijk overlijden.

Meer informatie op: www.struikelstenen-meierijstad.nl.